Περί Ειμαρμένης

Όπως εξηγεί και ο Πρόκλος, στο «Πλάτωνος Πολιτείας Υπόμνημα β’ [συνέχεια 2.184 - 368], 356.4 – 357.29», ο Πλάτων υποστηρίζει ότι η Ειμαρμένη είναι αιτία των κοσμικών περιόδων (περιφορών), και ότι η περίοδος ή η εντός τους τάξη ή η αιτιώδης συνάφειας, όπως θεώρησαν ορισμένοι. Το δηλώνουν όλα όσα λέγει στον «Πολιτικό, 272.e» : «Τον Κόσμο τον έστρεφε σε αντίθετη κατεύθυνση η Ειμαρμένη και η έμφυτη επιθυμία του – τὸν δὲ δὴ κόσμον ἀνέστρεφεν εἱμαρμένη καὶ σύμφυτος ἐπιθυμία,», οδηγώντας τον κατά την αντίστροφη προς την προηγούμενη κυκλική κίνηση. Είναι δηλ. φανερό ότι εδώ θεωρεί πως η Ειμαρμένη κινεί, και ότι από αυτή κινείται ο σύμπας Κόσμος καθ’ όλες τις κινήσεις που εμπεριέχει. Εξ ου και στην αρχή της κίνησης τον κάνει περισσότερο ακριβή ενώ στο τέλος περισσότερο αμβλύ. Διότι η τάξη είναι λιγότερη στα έσχατα όντα του Κόσμου και περισσότερη στα πρωταρχικά. Καθώς λοιπόν η Ειμαρμένη είναι τέτοιου είδους, δηλ. αιτίας της κινήσεως των κοσμικών περιόδων (περιφορών), το ότι ο Πλάτων δεν την θεωρεί θεό θα μπορούσες να το καταλάβεις από τον αυτό διάλογο. Λέει δηλ. ότι δεν υπάρχουν δυο θεοί με αντίθετα φρονήματα που κινούν τον Κόσμο κατά δύο αντίθετες κινήσεις. Επιπλέον η ανακύκληση είναι αντίθετη προς την πρώτη κυκλική κίνηση που είναι θεϊκή. Προφανώς λοιπόν δεν θα υποστηρίξουμε ότι είναι θεϊκή εκείνη που μπορεί να τη θέτει σε κίνηση, εφόσον προηγουμένως είπε ότι ο θεός είναι η αρχή της πρώτης κυκλικής κίνησης. Ο Πλάτων άλλωστε πρόσθεσε ότι κι αν όλοι οι θεοί σταμάτησαν να φροντίζουν τα μέρη του Κόσμου που είχαν αναλάβει, εφόσον εκείνοι εγκατέλειψαν τον Κόσμο, στην συνέχεια τον έστρεφε προς την αντίθετη κατεύθυνση η Ειμαρμένη, εφόσον βέβαια κινεί την κίνηση την αντίθετη προς την πρώτη κυκλική κίνηση του σύμπαντος, την οποία κινούσε ο θεός, ενώ ένας θεός  να κινεί κίνηση αντίθετη προς έναν άλλο θεό είναι αδύνατο, ακόμα κι αν μετά το γεγονός της εγκατάλειψης του Κόσμου από όλους τους θεούς τον κινεί σαν να μην είναι εκείνη θεός. Το ότι επίσης η Ειμαρμένη δεν είναι ούτε η θεϊκή ψυχή του σύμπαντος θα μπορούσαμε να το μάθουμε αν κατανοούσαμε τον τρόπο με τον οποίο στον «Τίμαιο, 34.b & 36.e» την αναγνωρίζει ως θεό (εφόσον βέβαια ονομάζει τον Κόσμο «ευδαίμονα θεό» λόγω εκείνης)  και λέει ότι «ως θεϊκή αρχή» άρχισε να γυρίζει γύρω από τον εαυτό της «σε μια ακατάπαυστη και σώφρονα ζωή», και ακόμα τον τρόπο με τον οποίο στον «Νόμους, 897.b» θεωρεί ότι αυτή «αφού προσέλαβε θεϊκό νου» είναι θεός, όπως επίσης είναι θεοί και όλες οι ψυχές των άστρων, των ωρών, των στοιχείων. Αν λοιπόν η Ειμαρμένη, κατά τον Πλάτωνα, δεν είναι θεός, και αν η ψυχή του Κόσμου είναι θεός, η ψυχή του Κόσμου δεν είναι η Ειμαρμένη, ούτε η ψυχή του «Τίμαιου» ούτε η ψυχή των «Νόμων». Το ότι εξάλλου η εκδοχή που απομένει είναι αληθινή, ότι δηλαδή η Ειμαρμένη είναι η φύση του σύμπαντος, μπορούμε να το συμπεράνουμε από όλα αυτά. Αν η Ειμαρμένη δεν είναι ούτε η ψυχή που προσέλαβε νου ούτε το σωματοειδές (αυτό βέβαια κινεί, δεν είναι όμως θεός όπως εκείνη), απομένει να είναι αυτή ενδιάμεση των δύο τούτων, από εκείνη μεν που είναι θεός κατώτερη αφού δεν είναι θεός και από εκείνο επίσης που είναι κινούμενο ανώτερη ως κινούσα, και επομένως να είναι η φύση του σύμπαντος. Πραγματικά, στον «Τίμαιο, 41.e», όταν ο δημιουργός θέλει να ανακοινώσει στις ψυχές τους «εἱμαρμένους νόμους», δείχνει πρώτα την φύση του σύμπαντος (λέει το εξής : «Ύστερα επιβίβασε τις ψυχές σαν μέσα σε όχημα, τους έδειξε τη φύση του σύμπαντος και τους είπε τους νόμους της Ειμαρμένης - καὶ ἐμβιβάσας ὡς εἰς ὄχημα τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ἔδειξεν νόμους τε τοὺς εἱμαρμένους εἶπεν αὐταῖς»), και στους «Νόμους», εκεί που πρόκειται να αντιταχθεί σε όσους εκλαμβάνουν τα σωματικά στοιχεία ως αρχές των όντων, λέει ότι δεν είναι σωστό να ονομάζουν φύση αυτά που είναι σύμφωνα με και προέρχονται από τη φύση, με την σκέψη προφανώς ότι η φύση είναι κάτι άλλο από αυτά που προέρχονται από τη φύση. Αν λοιπόν όλα τα σώματα προέρχονται από τη φύση, είναι σαφές ότι υπάρχει μία άλλη φύση πέρα από τα σώματα, και η οποία, κατά τον Πλάτωνα, είναι η αιτία των πραγμάτων που προέρχονται από την φύση. Αποδείχτηκε λοιπόν ότι σύμφωνα με τις αρχές του Πλάτωνα, η Ειμαρμένη είναι η φύση των σύμπαντος.



Συγγραφέας κειμένου : Κεφάλας Ευστάθιος